Community building voor complexe vraagstukken

Wicked problems

De maatschappij wordt steeds complexer en daarmee uitdagingen ook. We krijgen steeds meer te maken met zogenaamde ‘wicked problems’. Vandaar dat traditionele oplossingen steeds vaker niet meer werken. Klimaatverandering, sociale ongelijkheid en gezondheidscrises vereisen een nieuwe benadering van probleemoplossing.
Een benadering die steeds meer erkenning krijgt, is de rol van community building in het aanpakken van zulke complexe vraagstukken. Door met elkaar communities (verbonden groepen mensen met een gedeelde missie) te ontwikkelen, kunnen we innovatieve oplossingen vinden die bijvoorbeeld duurzaamheid, veerkracht en inclusiviteit vergroten.

Geen verbondenheid zonder randvoorwaarden

De verbondenheid die binnen communities zo sterk is, vormt de basis voor die oplossingen. Maar helaas is die niet makkelijk te realiseren. Vaak zijn er binnen communities die gevormd worden om maatschappelijke vraagstukken aan te gaan, diverse partijen zoals bedrijfsleven, wetenschap, opleidingsinstituten en overheid aangehaakt. Deze partijen hebben elk hun eigen cultuur, belangen en achterban. Wat is er dan voor nodig om verbondenheid te voelen ongeacht die verschillende karakteristieken?

Er bestaan best wat modellen om samenwerking goed te organiseren en te verbeteren. Ik kwam na een korte inventarisatie deze tegen van Vroemen. Nu worden teams en communities sowieso regelmatig door elkaar gebruikt maar als je naar dit model (karrewiel) kijkt dan valt op dat alle beschreven factoren ook voor communities gelden. Geinspireerd samenwerken betekent ergens ook verbonden samenwerken.
De randvoorwaarden die nodig zijn voor een goed samenwerken als team, zijn voor een deel dezelfde randvoorwaarden die aanwezig moeten zijn voor de ontwikkeling van een waardevolle community. En die randvoorwaarden bepreek je met elkaar bij de start. Zo weten leden van een nieuwe groep (community) wat er van hem/haar en zijn/haar organisatie wordt verwacht in een samenwerking die gebaseerd is op community waarden.

Alhoewel communities doorgaans meer verbonden zijn dan teams en daardoor in theorie meer zouden kunnen bereiken, zie je dat bij community building nog weinig wordt stilgestaan bij randvoorwaarden. Het woord community wordt vaak geassocieerd met een magische lijm die automatisch leden bij elkaar trekt en houdt. Randvoorwaarden en criteria lijken te clashen met deze associatie. En dat terwijl communities net zo hard visie, helderheid en kaders nodig hebben. Een community is een mini organisatie an sich.

Ik werk zelf al jaren met een stappenplan maar heb het altijd opmerkelijk gevonden dat er nog zo weinig andere modellen of aanpakken met betrekking tot community building zijn gepubliceerd.  Als je naar een ander vakgebied kijkt zoals ‘samenwerken’ of ‘opstellingen’ dan vind je vaak wel modellen die overlap hebben met hoe ik communities faciliteer. Daar liggen dus kansen.

Lokale betrokkenheid

Lokale betrokkenheid kan ook een randvoorwaarde zijn voor het succesvol ontwikkelen van een community ten aanzien van complexe vraagstukken. Kijk naar initiatieven zoals Brainport, Techport, U-Tech, allemaal gebaseerd op het belang van lokale betrokkenheid. Lokale gemeenschappen hebben vaak een diepgaand begrip van de specifieke uitdagingen waarmee ze, in de regio, worden geconfronteerd en kunnen waardevolle inzichten bieden die kunnen leiden tot effectievere oplossingen. Vooral vanuit de verschillende invalshoeken.
Iets waarin dit soort samenwerkingsinitiatieven zich regelmatig in lijken te verliezen is dat elke activiteit als community wordt bestempeld. Elk project, bijeenkomst of thema lijkt zich te lenen voor die speciale onderlinge verbondenheid die leidt tot nieuwe inzichten. De realiteit is anders. Binnen het enorme netwerk van partners en activiteiten zijn doorgaans enkele potentiele clusters te identificeren die zich als community zouden kunnen ontwikkelen.
De uitdaging is dan juist die clusters te leren identificeren en vervolgens een visie te presenteren waarop ze kunnen aanhaken. Zo maak je van kiempjes stevige planten. Dat is faciliteren bij uitstek!

Diversiteit

Community building in de regio, mede om de regio op specifieke vlakken te versterken of te transformeren is gebaat bij een diversiteit van perspectieven, ervaringen en expertise. Inclusieve communities bieden een platform voor het samenbrengen van partijen met verschillende achterbannen en standpunten, wat kan leiden tot een verrijking van het denken en een bredere reikwijdte van oplossingen. Maar door die diversiteit te omarmen, zie je ook vaak dat andere randvoorwaarden zoals een heldere visie, communicatie, gedeelde verantwoordelijkheid zwaarder gaan wegen. Hoe meer divers de groep hoe meer verschillen er overbrugd moeten worden. Een gevoel van gelijkwaardigheid en wederzijds respect, vooral tijdens tegenstrijdige belangen, is niet altijd vanzelfsprekend.

Nieuwe manier van organiseren

Kortom er is veel te zeggen voor het inzetten van community building bij het oplossen van complexe vraagstukken. In de toekomst zal de behoefte hieraan alleen maar groeien. Maar verkeerde verwachtingen ten aanzien van hoe communities werken of de kennis die te kort schiet met betrekking tot een goede begeleiding, zorgt vaak voor teleurstellingen. Het is dus van belang dat partijen die community building willen gaan inzetten voor impactvolle doelen, dit middel zien als een nieuwe manier van organiseren met alles wat daarbij komt kijken. Strategie, organisatie en middelen, ook voor de langere termijn. En daarnaast inzicht hebben in welke obstakels weggenomen moeten worden om een echte samenwerking mogelijk te maken. En deze obstakels leven soms binnen de groep maar vaak ook buiten de groep in de vorm van kaders, wet en regelgeving. Een degelijke voorbereiding is dus geen sinecure. Ook voor communities geldt: Een goed begin is het halve werk.